- Jesteś tutaj:
- Strona główna
- Turystyka
Turystyka
Podróż po powiecie szydłowieckim to nie tylko przyjemność przeżywania
– to także przyjemność odkrywania.
Do zobaczenia w Powiecie Szydłowieckim!
SZYDŁOWIEC
Miasto położone jest na Wyżynie Szydłowieckiej, wraz z którą kończy się leżąca od północy Równina Radomska. Od południowego zachodu graniczy ze Wzgórzami Koneckimi. Należy zaznaczyć, że nazwa „Wyżyna Szydłowiecka” nie jest geograficznym terminem. Nazwy tej zaczęli używać regionaliści.
Szydłowiec jest starym, historycznym miastem. Jako jedno z nielicznych miast Mazowsza i północnej Małopolski Szydłowiec zachował w dużej mierze swój pierwotny układ urbanistyczny, a także wiele zabytków, świadczących o jego wielowiekowej historii.
Wysokiej klasy zabytki architektury i sztuki. Oryginalny, 3 rynkowy układ urbanistyczny. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych, które jest ewenementem w skali Polski i Europy, a także stare, skalne wyrobiska świadczą o atrakcyjności Szydłowca w skali ponadregionalnej.
Turyści zazwyczaj swoją wędrówkę rozpoczynają od zwiedzania Rynku Wielkiego. Tu znajduje się kościół farny pod wezwaniem św. Zygmunta. Świątynię, na miejscu erygowanego w 1401 roku drewnianego kościoła, ufundował w 1493 roku Jakub Szydłowiecki. Późnogotycka bryła kościoła nie zapowiada wrażenia jakie czyni renesansowy wystrój wewnętrzny: bogato złocone ołtarze, nietypowy modrzewiowy strop z barwną polichromią, przepiękny późnogotycki poliptyk, wykonany w 1509r.
w warsztatach krakowskich. Dziewiętnastowieczne organy kościelne, o pięknym, bogatym brzmieniu.
w warsztatach krakowskich. Dziewiętnastowieczne organy kościelne, o pięknym, bogatym brzmieniu.
Na zewnętrznych murach kościelnych znajdują się dwa zegary słoneczne z XVIIw.
Zmarłych chowano kiedyś na cmentarzu przykościelnym. Zachowały się tablice i płyty nagrobne, a także graffita, które zastępowały mniej zamożnym płyty nagrobne ( z przełomu XVI i XVII w). Na najlepiej dziś zachowanym epigrafie czytamy: MATINVS GLADIATOR AD 1592 (Marcin Miecznik, roku pańskiego 1592).
Wychodząc z placu Kościoła, uwagę zwraca dwukondygnacyjny, murowany ratusz z wieżą.
Zbudowany w latach 1602 – 1629 w centralnej części miasta obiekt w stylu późnego renesansu, jest jednym z niewielu takich budynków publicznych, które zachowały się w miastach Małopolski i Mazowsza.
W podziemiach ratusza znajduje się restauracja, w której w ścianie, w podłożu muru zbudowanego z łamanego kamienia odsłania się skała piaskowca „in situ”. Główny gmach miasta stoi więc na skale.
Przed ratuszem, po jego północno – wschodniej stronie znajduje się pręgierz, który jest jednym z nielicznych zachowanych tego typu obiektem w Polsce. Pręgierz z XVII wieku, z żelaznymi kunami i maszkaronami jest wykonany z miejscowego piaskowca.
Po przeciwnej stronie (południowo- wschodniej) frontu ratusza, mieści się tajemnicza „Zośka”.
„Zośka” to postać kobiety, która stoi na manierystycznej kolumnie i póki co nie ma odkrytej swej historii. Wiadomo tylko, że stała przed ratuszem w 1795 roku. Wiemy to, ponieważ uwiecznił ją, razem z widokiem całego szydłowieckiego rynku znany polski rysownik i malarz ze szkoły Canaletta, Zygmunt Vogel.
Nieznane są także późniejsze losy „Zośki”. Piękna, manierystyczna kolumna –podstawa rzeźby – została przeniesiona na cmentarz, gdzie do 2004 roku zdobiła nagrobek jednego z szydłowieckich proboszczów, ks. Stanisława Straszaka, zmarłego w roku 1833. Sama figura kobiety prawdopodobnie przechowywana była w okolicach zamku.
Dziś „Zośka” znów stoi na rynku i przypomina o czasach sądów miejskich, kiedy na kolumnę wsadzano kobiety, które „wstyd straciły ku pośmiewisku ludu i zbawiennej przestrodze innych kobiet”.
Opuszczając płytę rynku, idąc ulicą Kamienną, a następnie Sowińskiego docieramy do zamku, który jest jedną z najpiękniejszych wczesnorenesansowych rezydencji magnackich w Polsce, a poza tym najlepiej zachowanym i jedynym nie przekształconym od niemal pięciu stuleci takim obiektem w regionie. Według zachowanych dokumentów już w 1427 roku istniał w tym miejscu kamienny dwór, należący do Jakuba i Sławka Odrowążów, którzy byli protoplastami rodziny Szydłowieckich. Archeolodzy znaleźli też resztki starszych, drewnianych konstrukcji, prawdopodobnie pochodzących z XIII wieku.
Dla łatwiejszej obrony zamek zbudowano na sztucznej wyspie w rozlewiskach rzeki Korzeniówki i otoczono fosą.
W zamku mieści się obecnie m.in. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych, w którym zgromadzono unikatową na skalę europejską kolekcję eksponatów. Muzeum było pierwszą w Europie placówką specjalistyczną, która objęła swoim zasięgiem obszar jednego kraju. Udało się tu zgromadzić ok.2/3 wszystkich polskich instrumentów ludowych, wiejskich, znajdujących się w zasobach muzealnych.
Na Radomszczyźnie najdłużej zachowała się żywa tradycja wiejskiej muzyki instrumentalnej. Można te okolice nazwać polskim zagłębiem oberkowym. Do tej pory w powiecie szydłowieckim można jeszcze odnaleźć ostatnich muzykantów, którzy grają mazurki i oberki. Istnieje też mnóstwo zespołów śpiewaczych i obrzędowych.
Przed II Wojną Światową, większość mieszkańców Szydłowca stanowili Żydzi.
23 września 1942 około dziesięciu tysięcy Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince, a kolejnych 5000 osób wysłano tam 13 stycznia 1943.
Prócz kamienic, po społeczności żydowskiej, zachował się do tej pory dom modlitwy, wybudowany w 1730 roku dla żydowskich robotników pracujących w garbarni i jej właścicieli, rodziny Ajzenbergów. Budynek, zwany synagogą garbarską, przetrwał II Wojnę Światową i znajduje się przy ul. Garbarskiej 3.
Przy ulicy Wschodniej znajduje się jeden z największych w Polsce cmentarzy żydowskich.
W czasie inwentaryzacji przeprowadzonych w latach 1979–1980 i 1987 doliczono się około 3100 nagrobków z lat 1831-1942. W 2000 roku z inicjatywy Benjamina Yaari sporządzono kolejną dokumentację, wg której znajdowało się tu już 1750 nagrobków. W 1967 roku władze i społeczeństwo Szydłowca postawiły na cmentarzu pomnik upamiętniający pomordowanych w czasie II Wojny Światowej Żydów. W 2005 roku
z inicjatywy rodziny Rabinowiczów wybudowano tu ohel, w którym znajdują się pochówki czterech rabinów i cadyka.
Turyści chętnie też odwiedzają wypełnione wodą kamieniołomy Pikiel i Podkowiński (od nazwisk dawnych właścicieli). Nieczynne od lat 60tych XX wieku kamieniołomy znajdują się przy ulicy Kamiennej. Wydobywano tu piaskowiec pochodzący z okresu dolno jurajskiego (ok.190 mln lat temu). Oba wyrobiska zostały uznane za chronione prawem stanowiska dokumentacyjne i stanowią część interdyscyplinarnej ścieżki edukacyjnej, która eksponuje stanowiska przyrody nieożywionej w powiązaniu z krajobrazem kulturowym.
Śladami przeszłości są też liczne przydrożne krzyże, kapliczki i figurki. Wykonane są przede wszystkim z szydłowieckiego piaskowca lub z piaskowca pińczowskiego. Ich twórcami byli najczęściej ludowi artyści, miejscowi kamieniarze. Wysokiej klasy rzeźbami są dwie figury świętego Jana Nepomucena, z których jedna znajduje się obecnie na terenie cmentarza parafialnego przy ul. Kamiennej, a druga przed Kościołem św. Zygmunta. Na obu wyryta jest data 1900 roku. Jest to jednak data renowacji. Obie są dziełem utalentowanych rzeźbiarzy. Spod dłuta profesjonalistów wyszły również dwie figury Matki Boskiej ustawione przy ul. Kościuszki. Jedna z nich znajduje się w pobliżu dworca PKS. Ufundował ją w 1947 roku Kazimierz Antecki, wdzięczny Najświętszej Marii Pannie za szczęśliwy powrót z wojny i obozu koncentracyjnego. Druga z ww. figur Matki Boskiej, znajduje się obok domu nr 121 przy ulicy Kościuszki i została ufundowana przez I.Kozińskiego w 1912 roku.
CHLEWISKA
Na terenie gminy Chlewiska znajduje się rezerwat leśny Podlesie o powierzchni 195 ha chroniący zbiorowisko jedlin i wielogatunkowych drzewostanów z przewagą jodły. Stąd niedaleko do niezwykłego rezerwatu Skałki Piekło pod Niekłaniem – zespołu osobliwych form skalnych (kazalnice, grzyby, kominy), powstałych w wyniku złożonych procesów wietrzenia piaskowców.
Do pomników przyrody nieożywionej zaliczono wychodnie piaskowca Góry Cymbra, z której rozciągają się rozległe, panoramiczne widoki dużej części powiatu.
Kościół p.w. Św. Stanisława wzniesiony został w latach 1511-1512 na zrębach poprzedniej świątyni. Był kilkakrotnie przebudowywany (w latach 1923-1924 został powiększony według projektu Juliana Lisieckiego). Kościół utrzymywany jest w stylu gotyckim (choć pierwotnie wybudowany był w stylu romańskim - świadczy o tym choćby kamień z późnoromańskim czterolistnym przeźroczem występujący w zachodniej ścianie kościoła). Występują tu liczne fragmenty późnogotyckiej kamieniarki (portale, zworniki) ozdobione herbami Łabędź, Odrowąż, Habdank, Janina, Poraj oraz inne cenne detale architektoniczne. Do najcenniejszych zabytków stanowiących wyposażenie kościoła należą: gotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem w ołtarzu głównym oraz kamienne nagrobki z XV-XVII w. Przy kościele stoją dzwonnica i dawna wikarówka z XVIII w.
Na cmentarzu grzebalnym katolickim, założonym poza wsią w 1806 roku zachowało się kilkanaście zabytkowych nagrobków żeliwnych od lat 30 do końca XIX wieku, a także pozostałości ozdobnych ogrodzeń, odlewanych w miejscowych zakładach i w Rzucowie.
Pałac obronny w Chlewiskach - wzniesiony w późnym średniowieczu na zrębach XII - wiecznego grodziska. Obecny pałac tworzą dwa murowane budynki stykające się ze sobą pod kątem prostym. Starszy jest budynek zachodni, wewnątrz którego znajdują się sklepione kolebką piwnice i pomieszczenia na parterze z zachowanym sklepieniem krzyżowo - kolebkowym oraz późnorenesansowym portalem z początku XVII w. Pałac stoi na wzgórzu częściowo sztucznie usypanym i jest otoczony zabytkowym parkiem krajobrazowym z kilkoma pomnikami przyrody (w tym 300-letnią lipą i 150-letnią topolą). W pobliżu pałacu znajdują się zabudowania dawnego folwarku, gdzie w 1896 roku wzniesiono z kamienia stumetrowej długości stajnie.W bezpośrednim sąsiedztwie parku pałacowego znajduje się oryginalny ozdobny zegar z 1902 r., ufundowany z okazji imienin Konstantego Platera. Zegar stoi w centrum wsi.
Kapliczkę stojącą na środku stawu w Chlewiskach wybudowano najprawdopodobniej w końcu XIX w. na sztucznie usypanej wyspie. Umieszczona na niewielkim cokole figura św. Jana Nepomucena jest starsza i pochodzi przypuszczalnie z połowy XVIII w.
Huta Żelaza została wybudowana przez Francuskie Towarzystwo Metalurgiczne w latach 1882-1892, w którego skład wchodzi wielki piec (produkował 13 t surówki na dobę), trzy prażarki rudy, wieża wyciągowa (tzw. gichtociąg wodny) oraz warsztat mechaniczny. Piec ten działał aż do 1940 r. (produkcję wstrzymali Niemcy) jako ostatni w Europie Środkowej tego typu obiekt pracujący w oparciu o węgiel drzewny.
Niezbędną do produkcji rudę uzyskiwano z szybów i kopalń rozrzuconych po okolicy, głównie w rejonie Skłobskiej Góry, skąd dowożono ją kolejką wąskotorową, a za opał służył węgiel drzewny wypalany w okolicznych lasach.
Niezbędną do produkcji rudę uzyskiwano z szybów i kopalń rozrzuconych po okolicy, głównie w rejonie Skłobskiej Góry, skąd dowożono ją kolejką wąskotorową, a za opał służył węgiel drzewny wypalany w okolicznych lasach.
Huta w Chlewiskach, która jest unikatowym zabytkiem techniki, jest udostępniona do zwiedzania od 1957r jako oddział Muzeum Techniki w Warszawie. Od 2002 roku organizuje się tu „Święto Żelaza i Stali” z pokazem wytopu żelaza w tradycyjne dymarce.
JASTRZĄB
W roku 1677 drewnianą świątynię zastąpiono murowaną. Kościół pw. Św. Jana Chrzciciela usytuowany jest na wzgórzu w Jastrzębiu i dominuje w rozległym krajobrazie. Z dawnego kościoła zachowały się: kamienny portal z ozdobnymi drzwiami żelaznymi w prezbiterium oraz rzeźba przedstawiająca głowę św. Jana Chrzciciela (obecnie w por-talu), a także epitafium Anny Dadzibosonki herbu Pobóg (�lt;/span>1670) z rymowaną, staropolską inskrypcją. Szczególną wartość przedstawiają obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XVI w. oraz pochodzący z Gąsaw Plebańskich obraz Matki Boskiej Bolesnej z 1636 r. w barokowej sukience.
W Jastrzębiu turyści mogą spędzić czas nad zalewem, którego samo lustro wody zajmuje powierzchnię ok.8 ha, w jego pobliżu znajduje się kompleks boisk i mini plaża. Obecnie zbiornik jest modernizowany i powiększany.
W Gminie Jastrząb warto też zobaczyć stare wyrobiska w kamieniołomie w Śmiłowie.
W MIROWIE,
w XVII w. istniał prawdopodobnie folwark i jeden z licznych dworów biskupów krakowskich, możliwe, że w miejscu gdzie obecnie znajdują się resztki dworu i parku, z wiekowymi dębami.
Pod Mirowem na Górze Piekło można zaobserwować oryginalne formy skalne wraz z chronioną roślinnością. Piekło to wzgórze wznoszące się nad rozległymi obniżeniami dolin i źródeł Iłżanki. Wzgórze jest porośnięte lasem sosnowo – brzozowym. Zaliczono je do pomników przyrody nieożywionej.
Teren Gminy OROŃSKO,
jest w większości obszarem utworzonym z osadów polodowcowych (glina, piaski, iły). Praktycznie płaska powierzchnia jest urozmaicona wcinającymi się dolinami rzek, strumykami i potokami, które niegdyś pełniły ważną rolę energetyczną , napędzając koła młynów, kuźnic i foluszy. Obecnie służą celom hodowlanym. Gdzie niegdzie można jeszcze odnaleźć stare młyny. Niektóre są wciąż czasem uruchamiane.
W krogulczy Mokrej rośnie jeden z najwspanialszych okazów pomników przyrody (w 1978 roku został uznany za pomnik przyrody) - 350 letni dąb o 4 konarach, zwany czwartakiem.
Orońsko, prócz wspaniałych pejzaży i malowniczych wiosek posiada niezwykłe w skali kraju miejsce. Centrum Rzeźby Polskiej, które znajduje się bezpośrednim sąsiedztwie trasy E7 Warszawa – Kraków.
Centrum Rzeźby Polskiej znajduje się w zespole podworskim, na który składa się pałac Józefa Brandta, oranżeria, kaplica, oficyna, spichlerz, wozownia i stajnie oraz park krajobrazowy, w którym wyeksponowano elementy architektoniczno – rzeźbiarskie z XVII – XIXw. W pałacu umieszczono Muzeum XIX wiecznych wnętrz dworskich,a w kaplicy – wystawę obrazującą historię i tradycje artystyczne Orońska.
Zabudowania folwarczne przystosowano na warsztaty i pracownie Ośrodka Pracy Twórczej Rzeźbiarzy. Co roku korzysta z nich ok.200 artystów polskich i zagranicznych. W dawnym spichlerzu znajduje się hotel. W 1992 roku powstał nowoczesny pawilon mieszczący Muzeum Rzeźby Współczesnej.
Centrum dokumentuje współczesną rzeźbę polską, organizuje liczne wystawy, sympozja, spotkania z artystami i krytykami sztuki, imprezy (np.„Majówka ze sztuką” czy „Niespodziewany Początek Jesieni”), koncerty (m.in. w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Kameralnej i Organowej Radom-Orońsko). Centrum jest także wydawcą m.in. rocznika „Rzeźba Polska”, kwartalnika rzeźby „Orońsko”, monografii rzeźbiarzy.
